Nederland wordt de komende dertig jaar drukker, grijzer en diverser, blijkt uit het rapport ‘Bevolking 2050 in beeld’ dat is opgesteld door het NIDI en het CBS. In het rapport wordt aan de hand van zeven bevolkingsvarianten verkend hoe de bevolking er in 2050 uit kan zien. In alle bevolkingsvarianten neemt het aandeel ouderen toe, stijgt het aantal mensen met een migratieachtergrond en groeit het aantal huishoudens procentueel sterker dan de bevolking. Maar de omvang van deze veranderingen is onzeker.
Hoe de bevolking er in 2050 uit ziet hangt af van de ontwikkeling van de migratie, geboorte en sterfte in de komende dertig jaar. Om met de onzekerheid daarover rekening te houden zijn zeven bevolkingsvarianten doorgerekend:
| Variant | Kenmerken | Inwoners in 2050 |
| Krimp | Laag kindertal, levensverwachting en migratie | 17,1 mln |
| Lage migratie | Laag migratiesaldo | 17,6 mln |
| Grijs | Laag kindertal en hoge levensverwachting | 19,2 mln |
| Groen | Hoog kindertal en lage levensverwachting | 19,4 mln |
| Asiel | Hoge asielmigratie | 19,9 mln |
| Arbeid | Hoge arbeids- en studiemigratie | 20,6 mln |
| Groei | Hoog kindertal, levensverwachting en migratie | 21,8 mln |
Bevolking zal variëren tussen de 17 en 22 miljoen inwoners
Op dit moment telt Nederland 17,4 miljoen inwoners. Als de migratie, het kindertal en de levensverwachting de komende dertig jaar hoog zijn (variant ‘Groei’) zal de bevolking in 2050 bijna 22 miljoen inwoners tellen. Maar de onzekerheid over de bevolkingsgroei is groot, dat maakt ook de coronacrisis nu bijvoorbeeld duidelijk. Als de migratie, het kindertal en de levensverwachting de komende dertig jaar laag zijn, zal de bevolking in 2050 nauwelijks groeien of zelfs krimpen in vergelijking met 2020. Migratie heeft een grotere invloed op de bevolkingsgroei dan kindertal en levensverwachting.
Omvang leeftijdsgroep 20 jaar tot AOW-leeftijd onder druk
Als de migratie laag is, neemt het aantal mensen van 20 jaar tot de AOW-leeftijd af. Een hoger kindertal heeft nauwelijks invloed op de omvang van deze leeftijdsgroep in 2050, de gevolgen daarvan zullen pas na 2050 echt merkbaar zijn. Deze leeftijdsgroep groeit harder naarmate de migratie en de levensverwachting hoger zijn. Dit laatste komt door de koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting. Maar zelfs bij hoge migratie en levensverwachting groeit de bevolking tussen 20 jaar en AOW-leeftijd de komende dertig jaar minder sterk dan de afgelopen dertig jaar. Het aandeel van deze leeftijdsgroep in de bevolking is in 2050 in alle varianten lager dan in 2020. Het aantal mensen met een Nederlandse achtergrond in deze leeftijdsgroep zal met een miljoen teruglopen. Het aantal mensen met een migratieachtergrond in deze categorie neemt bij lage migratie met 700 duizend toe en bij hoge migratie met 2,8 miljoen.
Samenstelling bevolking met migratieachtergrond verandert
De samenstelling van de bevolking met een migratieachtergrond zal meer divers worden. Op dit moment vormen de ‘klassieke’ groepen (mensen met een Indonesische, Surinaamse, Antilliaanse, Turkse of Marokkaanse achtergrond) 40 procent van de bevolking met een migratieachtergrond. Dit daalt tot een derde à een kwart. In 2050 komt de helft of meer van de bevolking met een migratieachtergrond uit arbeidsmigratielanden. Het aandeel mensen uit asiellanden bedraagt op dit moment 15 procent. Dit neemt toe tot ongeveer 20 procent. Alleen bij een blijvend hoge instroom van asielzoekers kan dit toenemen tot 25 procent.
Verdubbeling of zelfs verdrievoudiging van het aantal 80-plussers
Het aantal 65-plussers neemt toe, zelfs als de levensverwachting niet sterk toeneemt. Dit komt vooral door een sterke toename van het aantal 80-plussers. Dit is de zogenaamde dubbele vergrijzing. Het aantal 80-plussers verdubbelt bij een matige stijging van de levensverwachting en verdrievoudigt bij een sterke stijging van de levensverwachting. Op dit moment is 5 procent van de bevolking tachtig jaar of ouder. Dit zal toenemen tot rond de tien procent in 2050.
Aantal huishoudens neemt toe
Het aantal huishoudens groeit procentueel sterker dan de bevolking doordat steeds meer mensen alleen wonen. Deze toename doet zich vooral voor bij 70-plussers, die langer zelfstandig wonen. Hierdoor neemt de gemiddelde woningbezetting af. Daarnaast zorgt ook migratie voor een toename van het aantal huishoudens. De groei is het sterkst in de dichtstbevolkte regio’s. Hoge levensverwachting leidt in dichtbevolkte gebieden tot een toename van 700 duizend huishoudens, hoge migratie tot een groei van 800 duizend. In dunbevolkte komen er in beide gevallen slechts 40 duizend huishoudens bij.
Informatie
De Tweede Kamer heeft bij de Algemene Politieke Beschouwingen van 2018 aan de regering gevraagd om de gevolgen van veranderingen in de omvang en samenstelling van de bevolking halverwege deze eeuw in kaart te brengen. Namens negen ministeries heeft het ministerie van SZW aan het NIDI gevraagd dit onderzoek te coördineren. In het kader van dit onderzoek dat is uitgevoerd onder de naam Verkenning Bevolking 2050 hebben het NIDI en het CBS nieuwe bevolkingsvarianten doorgerekend. Het rapport “Bevolking 2050 in beeld: drukker, diverser en dubbelgrijs” laat aan de hand van deze varianten veranderingen in de omvang en samenstelling van de bevolking in de komende dertig jaar zien.
Het CBS is verantwoordelijk voor de doorrekening van de bevolkingsvarianten en het NIDI voor de analyse en interpretatie van de uitkomsten.
Het NIDI is een instituut van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) en is geaffilieerd met de Rijksuniversiteit Groningen.
In een vervolgrapport dat begin 2021 wordt gepubliceerd, zullen de gevolgen van demografische veranderingen voor wonen, onderwijs, arbeidsaanbod en zorg worden onderzocht.
De berekeningen zijn gemaakt vóór het uitbreken van de coronacrisis als gevolg van de Covid-19 pandemie. Omdat bij het opstellen van de bevolkingsvarianten al rekening is gehouden met ruime onzekerheidsmarges zijn de uitkomsten van de bevolkingsvarianten onverminderd relevant.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de coördinator van de Verkenning Bevolking 2050, Joop de Beer (NIDI), beer@nidi.nl, of met de persdienst van het CBS, persdienst@cbs.nl, 070 – 337 44 44.
Documenten & links
Rapport Verkenning Bevolking 2050:
- NIDI & CBS (2020), Bevolking 2050 in beeld: drukker, diverser en dubbelgrijs. Den Haag: NIDI, 89 p.
Factsheet:
Demos-artikel:
- Joop de Beer (2020), Demografische toekomsten van Nederland geschetst. Demos: bulletin over bevolking en samenleving 36 (7).
Persberichten CBS:
- Verkenning Bevolking 2050: meer inwoners met een migratieachtergrond.
- Migratie zorgt voor groei van cruciale groep voor arbeidsmarkt tot 2050.
Achtergrondcijfers bij het rapport Verkenning Bevolking 2050:
- CBS-tabel – Verkenning bevolking 2050 achtergrondcijfers
Brief van de regering aan de Tweede Kamer:
