Door het uitbreken van de coronapandemie was 2020 een uitzonderlijk jaar voor de Nederlandse demografie. Er overleden tien procent meer mensen dan verwacht in 2020, terwijl er 48 duizend minder mensen immigreerden dan in het jaar ervoor. Minder bekend is dat de coronapandemie ook de Nederlandse huishoudensvorming niet onberoerd heeft gelaten. De onderstaande figuur brengt dit duidelijk in beeld: door de hogere sterfte raakten meer mensen verweduwd, meer stellen gingen samenwonen en meer kinderen gingen uit huis dan in voorgaande jaren. Het effect van de pandemie op de verhoogde verweduwing is goed te begrijpen, maar hoe zit het met de andere twee huishoudensovergangen? Een voor de hand liggend mechanisme bij huishoudensvorming is de beschikbaarheid van woonruimte. Als er meer woningen beschikbaar zijn, is het makkelijker voor een jongere om uit huis te gaan of voor stellen om te gaan samenwonen als geen van beiden bij de ander in kan trekken. Door de afgenomen immigratie en, in mindere mate, de toegenomen sterfte, was er in 2020 een tijdelijke daling van het woningtekort. Mogelijk konden mensen daardoor makkelijker een passende woning vinden om naar toe te verhuizen. Het aantal personen dat verhuisde steeg met bijna 60 duizend ten opzichte van 2019. Deels kwam die stijging op het conto van extra jongeren die uit huis gingen (+16 duizend) en van extra stellen die gingen samenwonen (+18 duizend). De stijging in het aantal stellen dat ging samenwonen trad alleen op bij stellen die in een (voor hen) nieuwe woning trokken.
Een andere manier waarop de pandemie de huishoudensdynamiek kan hebben beïnvloed, is het vervallen van de eindexamens. Het aantal geslaagde eindexamenkandidaten aan havo en vwo lag in 2020 10 procent hoger dan in 2019 (+8 duizend). Het aantal studenten dat begon aan het hbo en wo steeg nog harder, met respectievelijk 12 en 14 procent, mogelijk omdat jongeren door de pandemie geen tussenjaar namen. Dat kan hebben bijgedragen aan de stijging van het aantal kinderen dat uit huis ging, omdat studeren een belangrijke reden is om het ouderlijk huis te verlaten. Ook kunnen de psychologische impact van de pandemie en de daarop volgende restricties tot gedragsveranderingen hebben geleid die doorwerkten in de huishoudensontwikkeling. Er kwam een grotere focus op het huiselijke: meer mensen gingen klussen, meer mensen namen een huisdier, meer stellen besloten tot gezinsuitbreiding. Bij de toename van het aantal stellen dat ging samenwonen kan dit ook een rol hebben gespeeld.
In 2021 waren er meer versoepelingen in het coronabeleid waardoor bijvoorbeeld de immigratie weer kon aantrekken en het saldo van de buitenlandse migratie weer gelijk was aan dat van 2019. Ook is het aantal mensen dat verhuisde, vooral binnen de gemeente, afgenomen. De impact van corona op de bevolkingsontwikkeling is daarmee afgezwakt. De verwachting is dat die afnemende invloed ook zal gelden voor de huishoudensdynamiek. In de Huishoudensprognose van het CBS wordt daarom verondersteld dat ons gedrag de komende jaren weer meer zal gaan lijken op dat van kort vóór de coronapandemie. De komende jaren moet blijken of dat inderdaad het geval is.
Lenny Stoeldraijer, Centraal Bureau voor de Statistiek, e-mail: l.stoeldraijer@cbs.nl
Literatuur
- Stoeldraijer, L., S. te Riele, C. van Duin en P. van der Reijden (2021), Huishoudensprognose 2021-2070: Groei aantal huishoudens houdt aan, Statistische Trends.
