Het land waar de meeste Afrikaanse Nederlanders hun wortels hebben is Marokko (Noord- Afrika). Deze groep maakt steevast onderdeel uit van onderzoek. Er is minder bekend over personen uit Afrika ten zuiden van de Sahara (Sub-Sahara Afrika). Ongeveer 290.000 inwoners van Nederland zijn van Sub-Saharaanse herkomst (1,6 procent van de bevolking). Van hen zijn 180.000 personen in Sub-Sahara Afrika geboren (‘migranten’), 110.000 personen hebben ouders die daar vandaan komen maar zijn zelf in Nederland geboren (‘de tweede generatie’). Sub-Saharaanse migranten vormen een betrekkelijk nieuwe bevolkingsgroep. Een kleine 40.000 van hen zijn voor 1999 geïmmigreerd en ongeveer 140.000 in of na dat jaar.
Sinds 1999 stelt de Immigratie- en Naturalisatiedienst vast met welke motieven mensen zich in Nederland vestigen. Dat gebeurt alleen voor mensen zonder EU- of EFTA-nationaliteit, aangezien zij een verblijfsvergunning moeten aanvragen. Mensen die een asielprocedure hebben doorlopen krijgen het motief ‘asiel’, mensen wier ouders, partner of kinderen zich al eerder in Nederland hadden gevestigd krijgen het motief ‘gezin’, mensen die vanwege hun werk zijn geïmmigreerd het motief ‘arbeid’ en mensen die als student naar Nederland zijn gekomen het motief ‘studie’. Daarnaast is er een groep met ‘overige’ motieven, waaronder mensen die ten tijde van de immigratie bijvoorbeeld als au pair gingen werken, een medische behandeling ondergingen, economisch inactief waren, geadopteerd zijn of van wie het motief onbekend was.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft onderzocht hoe migratiemotieven verschillen naar geboorteland (zie figuur). Wat opvalt is dat een aanzienlijk deel van de Sub-Saharaanse migranten ten tijde van de immigratie een Nederlandse of andere EU/ EFTA-nationaliteit had. Deze groep omvat onder meer het nageslacht van Europese emigranten, de kinderen van diplomaten en ontwikkelingswerkers, en immigranten die voor aankomst in een ander Europees land waren genaturaliseerd. Van de mensen die in Zuid- Afrika, Zimbabwe of Kaapverdië zijn geboren en sinds 1999 in Nederland wonen vormt deze groep ongeveer 40 procent. Sub-Saharaanse migranten zonder EU/EFTA-nationaliteit hebben zich met zeer uiteenlopende motieven in Nederland gevestigd.
Van de mensen uit Eritrea, Ethiopië, Soedan en Burundi is de meerderheid vanwege asiel geïmmigreerd; bij de andere negentien herkomstlanden vormen vluchtelingen juist een minderheid. Mensen uit Gambia en Ghana zijn vooral vanwege gezinshereniging en gezinsvorming geïmmigreerd. Mensen uit Zuid-Afrika zijn relatief vaak voor werk geïmmigreerd. En onder mensen uit Zimbabwe, Kameroen en Nigeria bevinden zich betrekkelijk veel (voormalige) studenten. Uit het CBS-onderzoek blijkt dat het migratiemotief belangrijk is voor iemands maatschappelijke positie. Zo doen leerlingen die naar Nederland zijn gevlucht het op school minder goed dan leerlingen die hier als gezinsmigrant zijn gekomen en zijn arbeidsmigranten vaker werkzaam dan mensen die zich hier voor hun studie hebben gevestigd. Zodoende biedt dit onderzoek nieuw inzicht in de demografie van mensen afkomstig uit Afrika ten zuiden van de Sahara.
Bram Hogendoorn, Centraal Bureau voor de Statistiek, e-mail: b.hogendoorn@cbs.nl
Kirsten van Houdt, Centraal Bureau voor de Statistiek, e-mail: k.vanhoudt@cbs.nl
Literatuur
- CBS (2023), Inwoners met herkomst Sub-Sahara Afrika: De sociaaleconomische positie van personen in Nederland met herkomst Afrika ten zuiden van de Sahara. CBS online publicatie.
