Ondanks de krapte op de woningmarkt zijn er meer alleenstaande huishoudens dan ooit. Inmiddels is bijna een op twee huishoudens alleenstaand. De sterke toename in het aantal huishoudens in de afgelopen jaren is vooral toe te schrijven aan de groei van het aantal alleenstaande huishoudens. Het aantal huishoudens nam tussen 2015 en 2024 met ongeveer 700 duizend toe naar 8,4 miljoen; driekwart van de groei betrof alleenstaande huishoudens.
De groei van de alleenstaande bevolking is mede debet aan het woningtekort. Voor alleenstaanden is het in vergelijking met samenwonende stellen moeilijker om een geschikte woning te vinden omdat zij op de gespannen woningmarkt met één inkomen moeten opboksen tegen meer draagkrachtige stellen. In dit artikel onderzoeken we hoe het gesteld is met de woonsituatie van alleenstaanden (inclusief eenoudergezinnen). Zijn zij echt slechter af dan mensen met een samenwonende partner en hoe heeft de situatie zich in de afgelopen jaren ontwikkeld? We kijken daarbij zowel naar de situatie in 2022 en bekijken in hoeverre de woonsituatie is veranderd sinds 2015. 2015 is een mooi vergelijkingspunt want destijds was de woningmarkt een stuk minder gespannen dan nu. Men zou verwachten dat de verschillen tussen samenwonenden en alleenstaanden in 2022 groter zijn dan in 2015. De vraag is of dat zo is, en zo ja in welke mate? In het beoordelen van de positie op de woningmarkt richten we ons op twee kenmerken van de woning: of het een koop- dan wel sociale of particuliere huurwoning betreft en de grootte van de woning in drie oppervlakteklassen (klein, middelgroot, groot).
Alleen kijken, niet kopen
Er zijn grote verschillen tussen alleenstaanden en samenwonenden of mensen in een koopwoning of particuliere huur- dan wel sociale huurwoning wonen. Figuur 1 toont de aandelen naar leeftijd in 2022. Om de vergelijking te vergemakkelijken geven de zwart gestippelde lijnen het aandeel alleenstaanden, respectievelijk samenwonenden van de bevolking weer. Alleenstaanden wonen beduidend minder vaak in een koopwoning dan samenwonenden. Van de alleenstaande twintigers woont minder dan een kwart in een koopwoning, bij samenwonenden is dat twee op de vijf en vanaf dan loopt het aandeel rap op. Op middelbare leeftijd is het verschil het grootst, dan woont het merendeel van de samenwonenden in een koopwoning, rond de 80 procent, bij alleenstaanden blijft dit steken op 40 procent. Alleenstaanden zijn vaker woonachtig in een huurwoning. Onder de jongeren is dat met name particuliere huur. Dit neemt vlot af met de leeftijd. Particuliere huur vormt ook onder jongere samenwonenden een grote groep. Alleenstaanden wonen relatief vaak in een sociale huurwoning vergeleken met samenwonenden.
Alleenstaanden kleiner behuisd
Als we kijken naar het oppervlak van de woning volgens de CBS-driedeling in klein (<75 m2), middelgroot (75-149 m2) en groot (>150 m2) dan zien we dat alleenstaanden over het algemeen kleiner behuisd zijn dan samenwonenden (zie figuur 2). Alleenstaanden van alle leeftijden wonen relatief vaker in een kleine woning en minder vaak in een grote woning dan samenwonenden. Vanaf een jaar of veertig woont een vergelijkbaar aandeel -rond de 60 procent- van alleenstaanden en samenwonenden in een woning van de middencategorie (75-149 m2). Binnen de groep alleenstaanden zijn er echter grote verschillen naar leeftijd. Vooral alleenstaanden onder de veertig wonen vaker in een kleine (<75 m2) of middelgrote woning (75-149 m2) dan alleenstaanden boven de veertig. Het aandeel alleenstaanden in een grote woning neemt licht toe met de leeftijd.
Wooncrisis: jongeren meest geraakt
We vergelijken nu de situatie van alleenstaanden en samenwonenden in 2022 met het jaar 2015. Let wel we vergelijken groepen met dezelfde kenmerken, maar we volgen geen personen door de tijd. De vergelijking met 2015 is interessant want destijds was de woningmarkt een stuk minder krap dan nu. Naar verwachting zijn de verschillen tussen jong en oud, en tussen samenwonenden en alleenstaanden groter in 2022 dan in 2015.
Figuur 3 toont de relatieve verandering in de aandelen alleenstaanden en samenwonden met een koop-, particuliere of sociale huurwoning en de aandelen naar de grootteklasse van de woning in 2022 ten opzichte van 2015. Wat we zien is dat de eigendomssituatie in 2022 vergeleken met 2015 behoorlijk gekanteld is en de tweedeling tussen jongeren en ouderen is gegroeid. Het eigen woningbezit is in 2022 voor zowel alleenstaanden als samenwonenden onder de veertig jaar gedaald ten opzichte van 2015 en juist gestegen onder de veertigplussers. De scheidslijn tussen oud en jong is sterker voor alleenstaanden dan voor samenwonenden. Met name alleenstaande twintigers en dertigers wonen minder vaak in een eigen koopwoning, terwijl alleenstaande 70-plussers juist opvallend vaker in een koopwoning wonen. De veranderingen in het eigenwoningbezit worden gecompenseerd door veranderingen in de particuliere verhuurde woningen; daar zien we een sterke toename onder jongeren en afname onder ouderen. Jongeren zien we ook minder terug in de sociale huursector. Het aandeel sociale huur neemt over de hele linie af. Dit komt overeen met het beeld dat er relatief weinig sociale huurwoningen worden bijgebouwd.
Als we kijken naar de grootte van woningen dan zien we dat sinds 2015 zowel de aandelen in kleine als grote woningen zijn toegenomen, ten koste van de aandelen middelgrote woningen. Dit is te verklaren doordat er vooral kleine (met name appartementen) en grote woningen zijn toegevoegd aan de woningvoorraad. De ouderen van nu wonen over het algemeen groter dan in 2015. Er is een flinke afname in het aandeel oudere personen dat in een kleine woning woont, vanaf leeftijd 55 begint de daling en deze zet door tot de oudste leeftijdsgroepen: een daling van rond de 20 à 30 procent. Met name samenwonende ouderen wonen minder vaak in een kleine woning en vaker in een grote woning. Personen onder de 55 jaar – alleenstaand of samenwonend – wonen juist wat vaker in een kleine woning dan 55-plussers. Verder is er een opvallende tendens dat vrijwel alle leeftijdsgroepen vaker in een grote woning zijn gaan wonen. Dit komt het sterkst naar voren onder de samenwonenden maar is ook duidelijk zichtbaar voor de groep oudere alleenstaanden (75+).
Conclusie
De krapte op de woningmarkt komt doordat de nieuwbouw de groei van de groep alleenstaanden als gevolg van de toenemende vergrijzing en individualisering niet kan bijbenen. Jongeren en met name jonge alleenstaanden zijn het kind van de rekening. De achtergestelde positie van jongeren en met name jonge alleenstaanden is alleen maar toegenomen in de periode 2015-2022. Jongeren anno 2022 wonen kleiner, minder vaak in een koopwoning en vaker in een dure particuliere huurwoning dan vóór de wooncrisis. Dit treft vooral alleenstaanden jongeren en in mindere mate samenwonende jongeren. Oudere alleenstaanden worden daarentegen amper geraakt door de wooncrisis, waarschijnlijk doordat zij al een woning bezitten en zich niet hoeven in te vechten.
Jornt Mandemakers, NIDI-KNAW / Rijksuniversiteit Groningen, e-mail: mandemakers@nidi.nl
Literatuur
- Langenberg, H. en W. Jonkers (2022), Achtergrond bij de huizenprijsstijgingen vanaf 2013. Den Haag: CBS.
