Veranderingen in omvang en samenstelling van de bevolking hebben gevolgen voor een groot aantal terreinen, waaronder wonen, ruimtegebruik, arbeidsmarkt, zorg, onderwijs en integratie. In het project Verkenning Bevolking 2050 zijn mogelijke veranderingen in de bevolking van Europees Nederland halverwege deze eeuw in kaart gebracht. Hiervoor is eerst een overzicht van bestaande toekomstverkenningen gemaakt. In de tweede fase is onderzocht hoe verschillende ontwikkelingen in kindertal, levensduur en migratie invloed hebben op de omvang en samenstelling van de bevolking halverwege deze eeuw en welke maatschappelijke gevolgen deze ontwikkelingen kunnen hebben.
Dit project is de uitkomst van een motie van de Tweede Kamer uit september 2018. Het project werd gecoördineerd door het NIDI; daarnaast werkte ook het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) aan het project.
In november 2022 verzocht de Tweede Kamer om een soortgelijke analyse uit te laten voeren voor de eilanden van Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Dit heeft geleid tot een vervolgproject Verkenning demografische scenario’s Caribisch Nederland 2050 waarin het CBS een aantal uiteenlopende bevolkingsvarianten voor de eilanden van Caribisch Nederland heeft opgesteld en doorgerekend en het NIDI de gevolgen van deze bevolkingsvarianten voor verschillende maatschappelijke domeinen heeft verkend.
Het project Verkenning Bevolking 2050 wordt opgevolgd door het project Achtergrondstudies Bevolking 2050, waarin verdiepende thematische studies en analyses worden gedaan naar achtergronden bij demografische ontwikkelingen, en naar mogelijke consequenties van demografische ontwikkelingen voor beleid en maatschappij.
Overzicht van bestaande toekomstverkenningen
In het eerste deel van het project voor Europees Nederland is een inventarisatie gemaakt van bestaande toekomstverkenningen. Hierover zijn de volgende documenten beschikbaar:
- Aanbiedingsbrief van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid: Aanbieding eindproducten eerste fase Verkenning omvang en samenstelling bevolking in Nederland in 2050
- Voortgangs rapportage: Verkenning bevolking 2050 – Zekerheden en onzekerheden over de gevolgen van veranderingen in de bevolking
- Achtergronddocument: Verkenning Bevolking 2050 – Inventarisatie van toekomstverkenningen
Nieuwe bevolkingsvarianten
In de tweede fase van het onderzoek voor Europees Nederland zijn door het NIDI en het CBS zeven nieuwe bevolkingsvarianten doorgerekend. Deze varianten laten veranderingen in de omvang en samenstelling van de bevolking van Nederland in de komende dertig jaar zien. De resulten van de bevolkingsvarianten zijn gepubliceerd in het deelrapport Bevolking 2050 in beeld: drukker, diverser en dubbelgrijs. Dit rapport van het NIDI en het CBS is op 7 juli 2020 door de regering aangeboden aan de tweede kamer:
- Aanbiedingsbrief van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid: Aanbieding rapport NIDI/CBS: Verkenning bevolking 2050. Drukker, diverser en dubbelgrijs
- NIDI- en CBS-tussenrapport: Bevolking 2050 in beeld: drukker, diverser en dubbelgrijs
Gevolgen voor opleiding, arbeid, zorg en wonen
In het eindrapport Bevolking 2050 in beeld: opleiding, arbeid, zorg en wonen worden aan de hand van acht bevolkingsvarianten voor Europees Nederland (de zeven nieuwe bevolkingsvarianten plus de middenvariant van de CBS-bevolkingsprognose) mogelijke gevolgen beschreven van veranderingen in de samenstelling van de bevolking naar leeftijd, geslacht, migratieachtergrond en opleidingsniveau voor de groei van de beroepsbevolking, de zorgvraag en het aantal huishoudens tot 2050. Voor elk van de bevolkingsvarianten zijn vier arbeidsparticipatiescenario’s en drie zorgkostenscenario’s doorgerekend. Dit rapport van het NIDI en het CBS is op 13 april 2021 verschenen:
- NIDI- en CBS-eindrapport: Bevolking 2050 in beeld: opleiding, arbeid, zorg en wonen
Caribisch Nederland
In het rapport Bevolking Caribisch Nederland 2050 in beeld: opleiding, arbeid, gezondheid en wonen zijn voor Caribisch Nederland de gevolgen van verschillende demografische ontwikkelingen tot 2050 verkend voor de maatschappelijke domeinen opleiding, arbeid, gezondheid en wonen. Dit rapport van het NIDI is op 31 januari 2024 verschenen:
De aan het rapport ten grondslag liggende demografische ontwikkelingen zijn door het CBS op 31 oktober 2023 gepubliceerd:
Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050
Na het verschijnen van de Verkenning Bevolking 2050 voor Europees Nederland heeft het kabinet in de zomer van 2022 de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 ingesteld, met als taak: “aan de regering te adviseren over scenario’s, beleidsopties en handelingsperspectieven van de regering in relatie tot de maatschappelijke gevolgen van de demografische ontwikkelingen, in het bijzonder van vergrijzing en migratie, tot ten minste 2050 en tegen de achtergrond van de brede welvaartsbenadering”. Op 15 januari 2024 heeft de Staatscommissie haar adviesrapport ‘Gematigde groei‘ aangeboden aan de Tweede Kamer en kabinet:
- Gematigde groei – Rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 (pdf)
- Overzicht rapport en bijlagen
Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen Caribisch Nederland 2050
Nadat de staatscommissie haar adviesrapport ‘Gematigde groei’ heeft aangeboden is aansluitend hierop de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen Caribisch Nederland 2050 in februari 2024 met haar werkzaamheden begonnen. Op 4 juli 2024 heeft de staatscommissie het rapport ‘Gerichte groei‘ aangeboden aan het kabinet, de Tweede Kamer en de besturen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba:
